„Podwójnie wolne” – 100 lat praw wyborczych Polek i Litwinek

„Podwójnie wolne” – to słowa jednej z polskich sufrażystek wypowiedziane po ukazaniu się dekretu Józefa Piłsudskiego z dnia 28 listopada 1918 roku.

Dokument przyznawał prawa wyborcze kobietom w odrodzonej Polsce. Cytat ten opisuje odczucia zarówno Polek jak i Litwinek, które walczyły o prawo głosu dla kobiet. 

W ramach obchodów stulecia przyznania praw politycznych kobietom w Polsce i na Litwie, Instytut Polski, Ambasada RP w Wilnie oraz Instytut Pileckiego przygotowali litewskojęzyczną wersję wystawy plenerowej „Podwójnie wolne. Prawa polityczne kobiet 1918”. Dzięki współpracy z prof. Virginiją Jurėnienė z Uniwersytetu Wileńskiego ekspozycja została uzupełniona o postacie litewskich sufrażystek. 

W otwarciu wystawy 14 maja, na dziedzińcu M.K. Sarbiewskiego na Uniwersytecie Wileńskim, wzięli udział m.in. minister kultury Litwy Mindaugas Kvietkausas, ambasador RP na Litwie Urszula Doroszewska, dyrektor Instytutu Polskiego w Wilnie Marcin Łapczyński oraz goście z Polski: wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego RP prof. Magdalena Gawin i dyrektor Instytutu Pileckiego Wojciech Kozłowski. ,,Jestem bardzo wzruszona będąc tutaj i mając możliwość otwierania tej wystawy. To jest rok szczególny. To jest  znakomita okazja do promocji naszego regionu Europy – Polski i Litwy, a z drugiej strony rok temu świętowaliśmy 100-lecie praw politycznych kobiet, ponieważ i Polki, i Litwinki otrzymały je w 1918 roku. Droga Polek, droga Litwinek do równości w życiu społecznym była nieodłącznie związana z niepodległością” – zaznaczyła wiceminister kultury i dziedzictwa RP prof. Magdalena Gawin. 

Koncepcję wystawy opracowano na podstawie biografii wyjątkowych kobiet, które żyły w XX wieku. Pokazuje one losy: Kazimiery Bujwidowej, Marii Konopnickiej, Aleksandry Szczerbińskiej, Marii Dulębianki, Pauliny Kuczalskiej, Elizy Orzeszkowej. Ekspozycja na Uniwersytecie Wileńskim uzupełniona została również portretami litewskich sufrażystek: Gabrieli Petkevičaitė-Bitė, Ony Mašiotienė i Felicji Bortkevičienė.  

Polki i Litwinki jako jedne pierwszych wywalczyły prawa polityczne w Europie i był to ogromny krok naprzód dla całego społeczeństwa. Dla porównania kobiety we Francji pełne prawa polityczne otrzymały dopiero w 1945 roku. W 1905 roku powstała pierwsza organizacja zrzeszająca kobiety na Litwie. W 1907 roku z inicjatywy Elizy Orzeszkowej i Emiliji Vileišienė została podpisana wspólna odezwa Polek i Litwinek wzywająca do nadania kobietom praw politycznych.  Dla Litwy było to niezwykłym wydarzeniem, również dlatego, że posiedzenie Sejmu Ustawodawczego otworzyła wówczas poetka Gabriela Petkevičaitė-Bitė, a w skład Sejmu Ustawodawczego weszło 30 stosunkowo młodych kobiet. 

Jak podkreśliła prof. UW Virginiją Jurėnienė –„Mamy co świętować, ale Litwinki dopiero to zrobią jesienią.” 

Również w dniu 14 maja w kinie „Pasaka” odbyła się litewska premiera fabularyzowanego filmu „Siłaczki” w reż. Marty Dzido i Piotra Śliwowskiego. Warto dodać, że jedną z przedstawionych sufrażystek zagrała Polka z Litwy, Lana Dadu. Gdy twórcy filmu zaczęli szukać informacji na temat początków polskiej emancypacji, zrozumieli, jaki niezbadany jest to temat. „Było mi wstyd, że tak mało wiedziałam o polskich sufrażystkach” – powiedziała w rozmowie Marta Dzido. Również, same przygotowanie filmu nie było łatwe, ze względu na ograniczenia budżetowe. 

„Jestem zdania, że powinniśmy głośno mówić o polskich bohaterkach historii, ponieważ dokonały czynów niezwykłych jak na owe czasy i jak na miarę ich samych. Zmieniły losy milionów obywateli Rzeczpospolitej. Niewiedza o ich istnieniu jest krzywdząca. Należy o nich wiedzieć i pamiętać, ponieważ z nich też się składa nasza historia. Powinniśmy być dumni, bo Polki dokonały rzeczy rewolucyjnej. Kiedy sufrażystki brytyjskie rzucały kamieniami, Polki nauczały. To jest ta różnica. „ – podkreślił jeden z reżyserów Piotr Śliwiński. 

Kobiety odważyły się być wolnymi. Dyskusje na temat sufrażystek, praw politycznych kobiet dały początki dla nowej historii. Krytycznie spostrzegany obraz kobiety w aktywnym życiu społecznym  i argument, że kobiecie to przeszkadza w byciu dobrą matką i żoną odszedł na zawsze.

Tekst: Greta Bartosiewicz

Redakcja: IDA  

Fot. Joanna Bożerodska/ Zw.lt