Ukraińskie i polskie archiwa. Od czego zacząć poszukiwania?

Dostęp do archiwów dzięki coraz bardziej rozwiniętym sieciom społecznościowym dziś staje się coraz łatwiejszy. Łatwiej niż kiedyś jest też uzyskać informacje o zasobach archiwum, sprawdzić czy znajdziemy w nim coś istotnego dla naszej sprawy zanim jeszcze się do niego wybierzemy. Gdzie i jakich informacji szukać?

 Poniżej, prezentujemy kilka z ważnych inicjatyw, które przydadzą się każdemu, kto próbuje się czegoś dowiedzieć o swojej rodzinie i represjach, który m mogła być ona poddana ze strony Związku Radzieckiego.

Jednym z takich miejsc, w którym można zapoznać się z aktami prawnymi i sposobem organizacji pracy archiwów na Ukrainie jest otwarta grupa w serwisie społecznościowym Facebook "Dostęp do archiwów" (ukr. Доступ до архівів). Powstała ona w lipcu 2013 roku i liczy dziś ponad 10 tys. członków i wciąż rośnie. Jest to miejsce, w którym można znaleźć wiele przydatnych informacji, takich jak chociażby regulacje prawne dotyczące dostępu do określonych danych, sposób organizacji ukraińskich archiwów, a także zaczerpnąć porad innych, bardziej doświadczonych archiwistów.

Członkami grupy są m.in. naukowcy, archiwiści, działacze społeczni, prawnicy, dziennikarze oraz inne zainteresowane tym tematem osoby.

Kolejna warta zauważenia inicjatywa, wspierająca poszukiwania przodków to portal http://www.nekropolis.in.ua, na którym można próbować odnaleźć nagrobki przodków na różnych, zinwentaryzowanych cmentarzach Ukrainy. Na razie dotyczy to Podola, a w miarę upływu czasu projekt powinien być rozwijany także o inne obszary.

Jak do tej pory, najbardziej kompletną pracą, obejmującą wszystkie obwody Ukrainy jest cykl wydawniczy "Zrehabilitowani przez historię", tj. Реабілітовані Історією. Dostęp do każdej pracy poświęconej określonemu obszarowi jest możliwy przez stronę internetową http://www.reabit.org.ua. Jest to - jak piszą o sobie autorzy przedsięwzięcia - narodowy bank danych o ofiarach politycznych represji na Ukrainie radzieckiej. A w niej m.in. szczegółowy wykaz dokumentów, na podstawie których sądzono i skazywano więźniów i represjonowanych w Związku Radzieckim. Każdy z tomów poświęcony jest określonemu obwodowi Ukrainy i liczy około tysiąca stron. Jest podzielony na okresy historyczne wraz z opisem najważniejszych wydarzeń, w tym znajdują się tam także informacje na temat procesów karnych i nazwisk osób represjonowanych.

Jakiś czas temu powstała także strona internetowa finansowana ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP zapisyterroru.pl, którą administruje Ośrodek Badań Nad Totalitaryzmami im. Witolda Pileckiego w Warszawie. Docelowo, ma to być miejsce, w którym znajdą się relacje ludności cywilnej z okupowanej Europy. Jak do tej pory, najbogatszy zbiór dokumentów jakie można znaleźć na stronie to protokoły przesłuchań świadków - obywateli polskich, którzy po agresji sowieckiej na Polskę we wrześniu 1939 roku składali zeznania przed Główną Komisją Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce.

Dostępny dla osób poszukujących swoich korzeni jest także odnowiony system umożliwiający przeszukanie polskich archiwów za pomocą jednej wyszukiwarki internetowej www.szukajwarchiwach.pl. W serwisie tym dostępnych jest obecnie około 23 miliony różnego rodzaju skanów, a jego zasób wciąż się rozrasta.