„Historyk z Inflant Polskich” – książka, która odkrywa zapomniane dziedzictwo

„Historyk z Inflant Polskich. Gustaw Manteuffel (1832–1916)” autorstwa Radosława Budzyńskiego - historyka literatury, badacza i pasjonata dziejów Inflant Polskich - to książka, która otwiera drzwi do świata zapomnianego dziedzictwa, łącząc w sobie fascynację historią, kulturą i tożsamością regionu, stanowiącego pomost między Polską a Łotwą.

To nie tylko opowieść o wybitnym historyku, ale również wezwanie do ochrony i popularyzacji bogatej spuścizny Inflant Polskich.

Czy Gustaw Manteuffel – historyk, etnograf, prawnik, a jednocześnie osoba zafascynowana kulturą Inflant – mógłby przewidzieć, jak wielki wpływ jego badania będą miały na zrozumienie i promocję tego regionu? Publikacja Radosława Budzyńskiego to dowód na to, że jego praca żyje nadal, inspirując do odkrywania tego, co zapomniane, i budowania mostów między narodami.

W dobie globalizacji, gdy wiele lokalnych tradycji i języków ginie w czeluściach unifikacji, taka książka przypomina, jak ważne jest zachowanie unikalnych wartości kulturowych. Historia Inflant Polskich to nie tylko przeszłość – to nasze wspólne dziedzictwo, które może stać się inspiracją dla współczesnych Polaków i Łotyszy, wzmacniając więzi sąsiedzkie i narodową dumę.

Zanurza w świat, gdzie przeszłość spotyka się z teraźniejszością, a odkrycia historyczne ożywiają dawne Inflanty na nowo. Książka Budzyńskiego jest kluczem do tej podróży.

Gustaw Manteuffel urodził się 18 listopada 1832 roku w Drycanach, na terenie dzisiejszej Łotwy, w rodzinie o tradycjach arystokratycznych. Jego życie i praca intelektualna związane były nierozerwalnie z regionem Inflant Polskich, którego historia, kultura i tożsamość stały się jego pasją. W młodości Manteuffel podjął studia na Uniwersytecie Dorpackim (obecnie Uniwersytet Tartu w Estonii), gdzie zdobył wykształcenie prawnicze, specjalizując się w prawie dyplomatycznym. To tam, w liberalnej atmosferze uczelni, rozwijały się jego zainteresowania naukowe, które skierowały go na drogę badania historii i kultury Inflant. Jako historyk, etnograf i prawnik, Manteuffel zyskał uznanie wśród ówczesnych intelektualistów, a jego prace naukowe stały się ważnym wkładem w rozwój polskiej historiografii.

Jego prace badawcze, choć w dużej mierze zapomniane w Polsce, miały i wciąż mają duże znaczenie w kontekście regionu, który przez wieki stanowił pomost między Polską a Łotwą. Manteuffel nie tylko analizował przeszłość Inflant Polskich, ale również propagował ideę zachowania i pielęgnowania dziedzictwa kulturowego tego obszaru. Jego publikacje świadczyły o głębokim zainteresowaniu problematyką międzynarodową oraz rozwojem prawa, ale to właśnie prace dotyczące Inflant Polskich zapewniły mu miejsce w historii jako pioniera badań nad tym regionem. Dzięki jego działalności historycznej, temat Inflant Polskich zyskał na znaczeniu, a sama postać Manteuffla stała się kluczowa dla zrozumienia złożonej tożsamości tego obszaru, który dziś łączy tradycje polskie i łotewskie.

Kultura Inflant Polskich, pomimo swojej bogatej historii, przez długi czas pozostawała w cieniu, nie doczekała się należytej uwagi, a jej dziedzictwo było w wielu przypadkach zapomniane. Dzięki pracy Gustawa Manteuffla, a dziś także dzięki publikacjom takim jak książka Radosława Budzyńskiego „Historyk z Inflant Polskich. Gustaw Manteuffel (1832–1916)”, możemy na nowo odkrywać i doceniać ten unikalny fragment naszej wspólnej historii.

Na szczególną uwagę zasługują również współcześni badacze zajmujący się tematyką Inflant. Wśród nich Krzysztof Zajas, autor książki „Nieobecna kultura. Przypadek Inflant Polskich”, która rekapituluje historię i analizuje mechanizmy kulturowe sytuacji pogranicznych. Ważnym wątkiem jego pracy jest re-kreacja polsko-inflanckiej tożsamości w literaturze i humanistyce. Również Dorota Samborska-Kukuć, historyk literatury i kresoznawca, bada fenomeny pogranicza, rekonstruując biografie i konteksty kulturowe związane z Inflantami. Doceniamy także wkład łotewskich badaczy, takich jak Eriks Jekabsons i Henrihs Soms, którzy swoją pracą przyczyniają się do głębszego zrozumienia historii i dziedzictwa Inflant. Ich badania pokazują, jak ważne są międzynarodowe wysiłki na rzecz ochrony i promocji tej wyjątkowej części naszego wspólnego dziedzictwa kulturowego.

Wartość takich publikacji nie ogranicza się jednak tylko do odkrywania przeszłości – stanowią one także apel o dalsze badania, które pozwolą na pełniejsze zrozumienie tej skomplikowanej historii. O znaczeniu tej problematyki i roli książki w kształtowaniu przyszłości dialogu polsko-łotewskiego, w kontekście ochrony dziedzictwa, warto posłuchać samego autora.

“Książka poświęcona Gustawowi Manteufflowi jest nie tylko naukowym przypomnieniem postaci zasłużonej dla przynajmniej dwóch kultur: polskiej i łotewskiej. To przede wszystkim próba znalezienia odpowiedzi na pytanie o konstrukcję tożsamości narodowej na pograniczu kulturowym. Próba tekstowego zweryfikowania zasad budowy identyfikacji wieloszczeblowej. Co więcej, praca ta wskazuje na konieczność prowadzenia dalszych badań nad biografią Gustawa Manteuffla, ale także nad środowiskiem, którego był głównym reprezentantem: Polaków mieszkających w kraju nad Dźwiną. Oczywiście pojęcie polskości na tym terenie było przez historyka z Drycan rozumiane dość specyficznie, choć wcale nie zupełnie oryginalnie na tle epoki i otoczenia, z którego się wywodził.

Należy kontynuować nie tylko kwerendy w zbiorach polskich, łotewskich czy litewskich, ale także prowadzić badania terenowe, polegające nie tylko na ewidencjonowaniu śladów polskości na Łotwie, ale także na ich zachowaniu dla przyszłych pokoleń. Dlatego tak ważna jest misja Instytutu Polonika czy zadania wypełninane przez Wydział Kresowy IPN.

Książka o Gustawie Manteufflu wskazuje wyraźnie, że wiele materiałów dotyczących jego życiorysu zostało zaprzepaszczonych, zwłaszcza w czasie II wojny światowej. Zarówno Polacy i Łotysze zostali pozbawieni ważnej części swojego dziedzictwa. Dlatego tak ważna jest współpraca obydwu krajów w zachowaniu tego, co jeszcze pozostało.” - komentuje Radosław Budzyński.

Fot. Wikimedia Commons CC0

Daniela Radecka