OPERACJA „GŁOS” – MAJOR WICHR. PRAWDZIWA HISTORIA

W 25 lutego 2018 roku mija 104-rocznica urodzin Eugeniusza Berezniaka, bohatera Ukrainy, który w 1944 roku uratował stary Kraków od zaminowania.

Ten wywiadowca Armii Czerwonej, razem ze swoją grupą, ocalił takie zabytki dawnej stolicy Polski jakUniwersytet Jagielloński, Wawel, kościół Mariacki i teatr Słowackiego. Przez 156 dni pełnił zadania bojowe i udało mu się nie dopuścić do realizacji niemieckiego planu zniszczenia polskiego dziedzictwa narodowego.

Dopiero 20 lat po zakończeniu wojny ujawniono nazwiska osób, które brały udział w operacji „Głos”. O tych wydarzeniach napisano dziesiątki książek, uratowanie Krakowa przez generała-majora stało się też inspiracją dla kilku reżyserów, przedstawiono je w takich filmach jak „Major Wichr” (ZSRR) oraz „Ocalić miasto” (Polska) i dokumentach „Teraz można ich wymienić” (ZSRR), „Operacja „Głos” (Polska) oraz „Major Wichr. Prawdziwa historia” (Ukraina).

Latem 1964 roku Eugeniusz Berezniak przyjechał do Krakowa razem ze swoimi kolegami z czasów wojny - Elżbietą Wołogodzką i Aleksym Szapowałowem. Odwiedzili ludzi, z którymi połączyła ich walka z hitlerowskim najeźdźcą. Były to spotkania prawdziwych przyjaciół, spacerowali po Krakowie, w którego ocaleniu każde z nich miało swój udział. Wspominali wspólne przeżycia i wydarzenia związane z wieloma miejscami. Eugeniusz Berezniak ponownie odwiedził Kraków dopiero w 2004 roku, razem z żoną, w swoje 90 urodziny. W czasie pobytu w ocalonym mieście spotkał się z generalnym konsulem Ukrainy w Krakowie Aleksandrem Medownikowym i krakowską inteligencją.

W swoich wspomnieniach, major Berezniak powtarzał: To, co udało się mi zrobić zawdzięczam swoim kolegom i pomocnikom z grupy „Głos”, a także polskiemu podziemiu. Bez ich pomocy nie udałoby się wykonać tego ciężkiego zadania i wyżyć… i żyć. W myślach wracał często do dnia, w którym skończyła się wojna. Wszyscy się cieszyli, świętowali, a on został zamknięty w więzieniu. Nie mógł zrozumieć, dlaczego tak się stało. Z wielkim żalem wspominał ten czas. Mówił, że Aleksiej Szapowałow „Burza” i Asia Żukowa „Grusza”, otrzymali nagrody w wysokości 1000 i 500 złotych, a on i radiotelegrafistka Elżbieta Wołogodzka „Olga” zostali wsadzeni w obozie NKWD.

Często sięzastanawiam, jak Ci ludzie, którzy przeżyli wojnę, głód, obozy i inne tragedie historyczne, przetrwali i żyli dalej? Jak się im to udało?! Znam niewiele osób, które przeszły przez obozy, przeżyły wojnę, rozstrzelanie rodziców - podziwiam tych ludzi i dziękuję, m.in.: Franciszkowi Brzezickiemu (1924-2017) i Zygmuntowi Wengłowskiemu (ur. 1925) z Żytomierza oraz Franciszkowi Jakowczykomi (ur. 1928) z Dowbysza. Myślę o tym, jak udało się im dożyć do naszych czasów? Może musieli, żeby przekazać nam swój ból, smutek, rozpacz i tragedię, któreprzynosi wojna, gniew i nieporozumienie między narodami!

Eugeniusz Berezniak, kapitan „Michajłow”, urodził się 25 lutego 1914 roku w Jekarynosławiu, zmarł 24 listopada 2013 roku w Kijowie.W latach 1933-1939 pracował jako nauczyciel i dyrektor szkół w obwodzie Dniepropietrowskim, od 1939 do początku wojny był kierownikiem oddziału oświaty narodowej we Lwowie.

 

W czasie wojny, został skierowany do szkoły Głównego Zarządu Wywiadowczego (GRU) w Moskwie, a potem stanął na czele grupy wywiadowczej „Głos”. Nocą z 18 na 19 sierpnia 1944 roku grupa została zrzucona pod Krakowem i pozostała tam przez 156 dni wykonując zadania bojowe. Korzystając z pomocy polskiego ruchu oporu „Michajłow” zorganizował radziecki oddział partyzancki, który zebrał informacje o dyslokacji wojsk niemieckich oraz umocnieniach na terenie Krakowa i okolic. Grupa przeprowadziła też szereg akcji dywersyjnych w okolicach Krakowa, m.in. zerwała most i wykoleiła kilka transportów wojskowych.

 

Jednym z najważniejszych osiągnięć grupy Berezniaka było zdobycie planu zaminowania Krakowa. Ustaliła ona, że Niemcy kładą w różnych miejscach miasta kabel minerski prowadzący do fortu na Pasterniku.

 

Po wojnie Eugeniusza Berezniaka osadzono w obozie NKWD przeznaczonym dla osób przebywających w niemieckich więzieniach lub mających kontakt z hitlerowcami. Czynności wyjaśniające potwierdziły jego niewinność, ale pełnej rehabilitacji doczekał się dopiero w 1965 roku. Pod koniec 1945 roku wrócił do kariery pedagogicznej zajmując wysokie stanowiska m.in. w Ministerstwie Edukacji i Instytucie Akademii Nauk Pedagogicznych Ukrainy. W 2004 roku został honorowym mieszkańcem Kijowa, a w 2012 honorowym mieszkańcem Dniepropietrowska. Eugeniusz Berezniak napisał kilka książek wydanych w kilku językach, w ogólnym nakładzie około 2 mln. egzemplarzy.

 

W 100-lecie urodzin bohatera Eugeniusza Berezniaka, 25 lutego 2014 roku, Narodowy Bank Ukrainy wydał monetę jubileuszową o nominale 2 hrywien. 

Walentyna Jusupowa

Biogram na podstawie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Jewhenij_Berezniak

Foto: polona.pl, Walentyna Jusupowa