IDA POMOC POLAKOM NA WSCHODZIE kancelaria prezesa rady ministrów

18.07.2018

Polska gwara na Litwie

Aktualności, Wywiad, Materiały własne Litwa 2018-07-18

Projekt przewodnik multimedialny „Gwary polskie na Litwie” realizowany jest przez grupę pracowników naukowych Uniwersytetu w Wilnie pod przewodnictwem pani prof. Krystyny Rutkowskiej.


Jak można przeczytać na stronie projektu, jednym z jego celów jest „uświadomienie, że gwary polskie na Litwie nie są jakimś gorszym językiem, którego należy się wstydzić i stawiać niżej w hierarchii innych kodów językowych – języka ogólnopolskiego, języka litewskiego lub rosyjskiego, ale stanowią one odmianę języka równie bogatą i piękną, choć różną od języka ogólnopolskiego.”

Zamieszczone na stronie projektu informacje, obejmujące teksty, zdjęcia i nagrania audio, są wynikiem kilkunastoletniej pracy w terenie - wielu wypraw naukowych, podczas których dla celów filologicznych dokumentowano wypowiedzi, wciąż posługujących się polską gwarą, starszych mieszkańców Wileńszczyzny. Nawigację po zawartości strony ułatwia interaktywna mapa z naniesionymi punktami, pokazująca, gdzie prowadzone były badania. Poza mapami na stronie dostępne są również rozbudowane działy, takie jak: narracje, czyli opowieści o zanikających zwyczajach, bibliografia oraz słownik gwary. Projekt dofinansowała Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie” ze środków Senatu RP oraz Ministerstwo Spraw Zagranicznych.

Wprawdzie portal IDA swoim zasięgiem nie obejmuje jeszcze Litwy, ale zdecydowaliśmy się opisać ten projekt ze względu na jego unikatowość i innowacyjność. Liczymy na to, że zainspirujemy podobne działania na Kresach. 

WYWIAD Z PROF. KRYSTYNĄ RUTKOWSKĄ

Stefan Gardawski (IDA): Pani Profesor, skąd pomysł na przewodnik multimedialny po gwarach polskich na Litwie?

Prof. Krystyna Rutkowska: Bezpośrednią inspiracją był przewodnik multimedialny po gwarach polskich zrealizowany pod kierunkiem prof. Haliny Karaś. Duże zainteresowanie tym projektem skłoniło nas do wykorzystania bogatego archiwum cyfrowego z naszych badań na Wileńszczyźnie do stworzenia własnego przewodnika. Pozytywny odbiór po pierwszym etapie prac utwierdził mnie w przekonaniu, że tego typu inicjatywa, eksponująca polską gwarę, ma głęboki sens.

Strona jest dwujęzyczna i zainteresowanie wynikami badań przejawia zarówno strona polska jak i litewska, szczególnie, że obie gwary współdziałają wzajemnie. Cieszy mnie też, że na stronie internetowej projektu udało się zamieścić dużo materiałów naukowych, które tłumaczą kontekst kulturowy naszych badań.

SG: W jakim stopniu gwary polskie na Litwie są nadal obecne? Czy gwarą mówią tylko starsze osoby czy przekazywane są też młodszym pokoleniom?

KR: Nie ma co ukrywać, iż wraz z wyludnianiem się terenów wiejskich oraz odchodzeniem przedstawicieli starszego pokolenia, gwara polska na Wileńszczyźnie zanika i niedługo przejdzie zupełnie do historii. Jest to absolutnie ostatni moment na realizację tego typu badań i projektu.

SG: Czy w bieżącym roku prowadzone są prace nad przewodnikiem? Jakie autorzy projektu mają plany na przyszłość czy przewodnik będzie nadal rozwijany?

Zaczęliśmy w 2015 roku od naniesienia na interaktywną mapę 30 punktów, 2 lata później kolejnych 20, a w tym roku w opracowaniu mamy 30 nowych lokalizacji wraz z opisami. Zastanawiamy się nad przeprowadzeniem w przyszłym roku badań filologicznych na Kownieńszczyźnie, gdzie wprawdzie żywa gwara już nie funkcjonuje, ale wciąż istnieje dziedzictwo materialne w postaci polskich napisów w kościołach i na cmentarzach.

Galeria