Ratując ślady polskiej obecności

Rozmowa z Januszem Balickim, prezesem Polskiego Towarzystwa Opieki nad Grobami Wojskowymi we Lwowie.

Czym  zajmuje się Polskie Towarzystwo Opieki nad Grobami Wojskowymi we Lwowie?

Polskie Towarzystwo Opieki nad Grobami Wojskowymi we Lwowie jest organizacją społeczną działająca na terenie Lwowa i okolicy. Celem działalności jest opieka nad miejscami pamięci narodowej na byłych Kresach Wschodnich. Szczególną opieką jest objęty Cmentarz Obrońców Lwowa oraz cmentarzy Powstańców Styczniowych i Listopadowych na terenie cmentarza Łyczakowskiego we Lwowie. Porządkowanie tych terenów wymaga wielkiego nakładu sił i środków oraz specjalistycznego sprzętu. W sumie pod opieką Towarzystwa obecnie jest ponad 18 miejsc pamięci, na których pochowano ponad 4000 żołnierzy polskich.

 Stale prowadzicie prace na Cmentarzu Orląt. Jakie prace są tam prowadzone?

Cmentarz Orląt jest największym obiektem, około 3 tysięcy grobów. Cyklicznie wykonujemy szereg prac: usuwanie wypalonych zniczy i zwiędłych wiązanek kwiatów składanych przez odwiedzających,  prowadzimy pielęgnacje trawników, strzyżenie trawy i krzewów. To miejsce grup Polaków z kraju i z zagranicy. Prowadzimy stałe dyżury członków Towarzystwa w kaplicy Cmentarza Orląt, gdzie przybliżamy odwiedzającym historię powstania, budowy, dewastacji i odbudowy tego miejsca. Jesteśmy zaangażowani w przygotowanie uroczystości okolicznościowych związanych z świętami narodowymi.

Jak wygląda sytuacja z Lwami tułaczami? Czy jest szansa, że zostaną w końcu odsłonięte?

Lwy tułacze - symbole cmentarza Orląt około trzech lat czekają na renowacje i oficjalne zaakceptowanie przez obecnych gospodarzy miasta. Ale nic nie wskazuje na to że kompromis jest blisko. Rozmowy w tej kwestii utknęły i nie widać szansy, że politycy są gotowi się dogadać. Lwy są zakładnikami polityków. 

Jakie miejsca pamięci w obwodzie lwowskim są najbardziej zaniedbane? Jakie potrzebują odnowienia, remontów?

Wiele miejsc w obwodzie lwowskim nie doczekało się prawdziwych opiekunów. Jest to związane z tym, że na pewnych terenach brak Polaków, a dotarcie do tych miejscowości jest trudne . Ale nawet w samym Lwowie kwatera Obrońców Lwowa na cmentarzu Janowskim jest w zaniedbanym stanie, pomimo prac porządkowych terenu zachowane pomniki i mogiły oczekują na poważne inwestycje związane z odbudową zniszczonej części cmentarza. W obwodzie lwowskim czekają na odnowienie cmentarze w Brodach, Komarnie, częściowo w Busku. 

Jak Towarzystwo przygotowuje się do obchodów 100-lecia odzyskania przez Polskę Niepodległości?

Przygotowania do Święta Niepodległości trwały praktycznie cały rok, odnawialiśmy pojedyncze groby, zamienialiśmy zniszczone drewniane krzyże. Trwały prace poszukiwawcze w terenie. Odnaleziono nieznaną mogiłę żołnierską w Winnikach. W wyniku prac porządkowych na cmentarzu Janowskim odzyskaliśmy, uważane za zaginione bezpowrotnie, krzyże żeliwne pochodzące z tego cmentarza co pozwoli w przyszłości odlać nowe krzyże według odnalezionych wzorców. Na cmentarzu Łyczakowskim uporządkowano mogiły żołnierskie z kampanii wrześniowej 1939 roku. 

POLSKIE TOWARZYSTWO OPIEKI NAD GROBAMI WOJSKOWYMI WE LWOWIE 

Działalność Polskiego Towarzystwa Opieki nad Grobami Wojskowymi we Lwowie rozpoczęła się w 1989 roku, jako działalność sekcji w ramach Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej. Datą rejestracji Towarzystwa jest 25 stycznia 1994 roku, od tego momentu prowadzona jest działalność prawna. Założycielami Towarzystwa byli: Krzysztof Rumiński, Tadeusz Peszek, Jerzy Wilczyński, Ryszard Szymański, Włodzimierz Popławski i Eugeniusz Cydzik. 

Pierwszym Prezesem Towarzystwa został Eugeniusz Cydzik, w 2001 roku zastąpił go Jan Franczuk, pełniący obecnie tą funkcję. Miejscami pamięci, przebywającymi pod opieką Towarzystwa są: Cmentarz Obrońców Lwowa, Kwatera Obrońców Lwowa na cmentarzu Janowskim, Mogiła zbiorowa poległych w walce z bolszewikami w Zadwórzu, cmentarz Legionistów w Busku, mogiły zbiorowe Bohaterów Września na Zboiskach, Hołosku, Malechowie, Jaśniskach, Lelechówce, Trzy Kopce w lesie Janowskim, kwatera Powstańców Styczniowych, kwatera Powstańców Listopadowych na cmentarzu Łyczakowskim oraz symboliczna mogiła pomordowanych profesorów uczelni lwowskich na Wzgórzach Wuleckich. Staraniem Towarzystwa odnaleziono i odnowiono mogiły zbiorowe w Horpiniu i Firlejówce. Tradycyjnie Towarzystwo jest inicjatorem corocznych uroczystości w Zadwórzu i na Wzgórzach Wuleckich. 

Obecnie Towarzystwo liczy 38 osób, a w przeciągu ostatnich 29 lat członkami Towarzystwa było ponad 60 osób. Wielu z nich zostało odznaczonych przez władze polskie wysokiej rangi medalami, w tym Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasług RP. Siedziba Towarzystwa mieści się w Domku Ogrodnika przy cmentarzu Obrońców Lwowa przy ulicy Banacha 4.

Zdjęcia: Janusz Balicki / Polskie Towarzystwo Opieki nad Grobami Wojskowymi we Lwowie