WYSTAWA Z OKAZJI 85 ROCZNICY URODZIN WALENTEGO GRABOWSKIEGO

Archiwum Państwowe obwodu żytomierskiego opracowało wystawę on-line upamiętniającą urodziny Walentego Grabowskiego (10.07.1937-24.12.2004).

Walentyn Grabowski – poeta, tłumacz, znawca sztuki, dziennikarz, Laureat nagrody regionalnej Komsomołu im. Mikołaja Szpaka (1968) oraz Nagrody Literackiej Fundacji Ukraińskiej Kultury im. Łesi Ukrainki (1996), od 1973 roku – członek Związku Pisarzy Ukrainy.

Na wystawie znalazły się: pierwszy zbiór wierszy Walentego Grabowskiego „Klucze” (z podpisem prezentowym), który ukazał się w 1965 r., zeszyt roboczy z wierszami z lat 1967-1978, tłumaczenia wierszy na język polski, dokumenty fotograficzne i artykuły z gazet.

Z materiałami można zapoznać się na stronie internetowej Archiwum Państwowego obwodu żytomierskiego w rozdziale „Wystawy dokumentalne” lub pod linkiem https://drive.google.com/file/d/1Y85763i8x_dAeWlTWtEZV24ekkKuVl1r/view.

Walenty Grabowski urodził się 10 lipca 1937 we wsi Gorodne w rejonie Krasnokutskim, pod Charkowem. W 1939 roku jego rodzina przeniosła się do miejscowości rodziców poety – wsi Wiriwka w rejonie Jemielczyńskim na Żytomierszczyźnie. Poeta wcześnie stracił ojca, który zginął na froncie w czasie drugiej wojny światowej. Walentyn został z matką Antoniną, która później stała się główną postacią jego poezji.

Grabowski studiował w szkołach podstawowych we wsiach: Wiriwka (1944-1948), Narajiwka (1948-1951) i Wełykojabłunec. Szkołę we wsi Wełykojabłunec ukończył ze srebrnym medalem w 1954 roku. Studiował na Wydziale Filologicznym Żytomierskiego Instytutu Pedagogicznego (1954-1959), Wydziale Dziennikarstwa Szkoły Wyższej Komunistycznej Partii Komitetu Centralnego na Ukrainie (1978-1980).

Walenty Grabowski był prezesem Związku Polaków na Ukrainie w Żytomierzu – od początku jego założenia do swojej śmierci. Polak z urodzenia, zrobił wiele dla odrodzenia i rozwoju kultury polskiej w Żytomierzu.

19 października 1991 roku w Kijowie odbył się II Kongres Polaków na Ukrainie, który podjął decyzję o utworzeniu Związku Polaków na Ukrainie. Żytomierski obwodowy oddział Polskiej Kulturalno-Edukacyjnej Wspólnoty im. Jarosława Dąbrowskiego pod kierownictwem Grabowskiego stał się główną postacią oddziału Związku Polaków na Ukrainie. Z jego inicjatywy oraz przy udziale aktywistów rozpoczęło się tworzenie centrów Związku Polaków w miasteczkach i wioskach obwodu Żytomierskiego.

Dzięki wsparciu i pomocy Walentego Grabowskiego powstały – znane w Polsce i na Ukrainie – zespoły taneczne i chóralne. Polski Narodowy zespół folklorystyczny „Poleskie Sokoły”, którym kierował zasłużony działacz kultury Polskiej Jan Boczkowski (Żytomierz); Polski Narodowy zespół taneczny „Korolisky” pod kierownictwem Ireny oraz Sergiusza Świtelskich (Żytomierz); Polski zespół dziecięcy „Dzwoneczki” pod kierownictwem Zasłużonej dla Kultury Polskiej Jadwigi Poliszczuk oraz Bohdana Poliszczuka (Żytomierz); „Kolorowe ptaszki” pod kierownictwem Żanny oraz Olega Szyszkinów (Wołodarsk-Wołyński); „Białe gołąbki” pod kierownictwem Antoniny Szczyrskiej (Susły).

Założono pierwszy regionalny program telewizyjny w języku polskim „Słowo Polskie”.

Walenty Grabowski rozpoczął działalność mającą na celu ochronę dziedzictwa historycznego i kulturalnego – cmentarza katolickiego w Żytomierzu. Do września 1989 roku przywrócono tak zwane katakumby dolne, groby Olizarów, Dąbrowskich, Urbanowskiej, Bronisława Matyjewicza-Macijewicza, księdza Fedukowicza oraz wielu wybitnych ludzi.

Grabowski razem z młodzieżą odnawiał i porządkował groby, krypty oraz nagrobki, za co w 1989 roku został nagrodzony Złotym Medalem Opieki Miejsc Pamięci Narodowej.

Grabowski wniósł również swój wkład w rozwój nauki. Zwrócił uwagę naukowców ze świata na związek z Żytomierzem działaczy kultury polskiej, takich jak: Ignacy Paderewski, Józef Kraszewski, Józef Konrad (Korzeniowski) czy Juliusz Zarębski. Pomagał w poszukiwaniu materiałów dla muzeum Józefa Konrada we wsi Terechowe w obwodzie Berdyczowskim.

Członkowie Obwodowego Wydziału w Żytomierzu Związku Polaków na Ukrainie pod kierownictwem Walentyna Grabowskiego bronili powrotu parafian do kościołów katolickich, przede wszystkim kościoła seminaryjnego w Żytomierzu, kościoła Świętej Barbary w Berdyczowie, kościoła w Korostyszowie. Poeta nawoływał w prasie do konieczności zwrotu świątyń wierzącym wszystkich wyznań.

Walenty Grabowski był inicjatorem nauczania języka polskiego w szkołach nr 36 i 17, na kursach w Żytomierzu i obwodzie Żytomierskim, organizował pierwsze olimpiady języka polskiego, konkursy recytatorskie, z jego inicjatywy przeprowadzano pierwsze egzaminy na studia w Polsce. Brał udział w projektach naukowych, konferencjach, poświęconych życiu i działalności Józefa Ignacego Kraszewskiego, Ignacego Jana Paderewskiego, Juliusza Zarębskiego, problemom deportacji Polaków do Kazachstanu.

W 1992 roku Grabowski zorganizował Festiwal Kultury Polskiej „Tęcza Polesia”, który stał się wizytówką Związku.

Więcej o Walentynie Grabowskim można przeczytać na stronie Domu Polskiego w Żytomierzu https://dompolski.zt.ua/walenty-grabowski-pl.

Tekst: Walentyna Jusupowa